آنفولانزای مرغی [علائم+پیشگیری+درمان]

آنفولانزای مرغی در طیور

یکی از بیماری های مهم تنفسی و واگیردار طیور است. این بیماری ویروسی به عنوان مهم ترین علل خسارت اقتصادی به صنعت پرورش طیور به شمار می رود. از میان بیماریهای طیور بیماری آنفولانزا علاوه بر خسارت اقتصادی، از نظر بهداشت انسانی نیز حائز اهمیت است.

آنفولانزای مرغی در مرغ ها

آنفلوانزای طیور که عمدتاً به آن آنفولانزای مرغی (bird flu) نیز می‎گویند بنا به نوع زیرگروه آن علائم‌ مختلفی را در پرندگان آلوده ایجاد می‌کند. بیشتر زیرگروه‌های این ویروس، مشترک بین انسان و حیوان نیست. با این‌حال برخی گونه‌های HPAI توانایی آلوده کردن انسان را نیز دارد که تهدیدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

ویروس آنفولانزای مرغی براساس توانایی و شدت بیماری‌زایی به دو دسته تقسیم می‌شود:

• آنفلوانزای خفیف مرغی(LPAIV) : که پاتوژن پایین با علائم بالینی کمی دارد؛ و یا هیچ علائم بالینی ایجاد نمی‌کند.
• آنفلوانزای حاد مرغ (HPAIV) : که در زیرگروه‌های H5 و H7 از نوع A است. این ویروس نه تنها می‌تواند علائم بالینی شدیدی داشته باشد، بلکه احتمال مرگ و میر آن نیز بالا است.
• آنفولانزای فوق حاد مرغی: ویروسHPAI یا ویروس آنفولانزای مرغی فوق حاد در مدفوع طیور به مدت 35 روز در 4 درجه سانتی¬گراد و 6 روز در 37 درجه سانتی گراد زنده می‌ماند. ترشحات بینی، مدفوع طیور، دمای پائین و محیط مرطوب باعث طولانی شدن عمر ویروس AI می‌گردد.

سویه نگران کننده فعلی H5N1 بسیار بیماری‌زا است. در پرندگان عمدتاً با زیرگروه‌های H5 و H7 سروکار داریم. مشخص شده است که زیرگروه‌های ویروس LPAI H5 و H7 می‌توانند به شکل بسیار بیماری‌زا که باعث مرگ و میر در پرندگان می‌شود جهش پیدا کنند.

شیوع آنفولانزای مرغی (آنفولانزای مرغی چگونه منتقل میشود؟)

این بیماری آسیب هایی از طریق تکثیر مستقیم ویروس در سلول ها و اندام ها، تولید واسطه های سلولی مانند سیتوکین ها و تأثیرات غیرمستقیم آن ها، کاهش خون رسانی به اندام ها (ایسکمی) ناشی از ترومبوز عروق، ایجاد می کند. آنفلوانزای مرغی می تواند به ماکیان هم خانواده، مانند بلدرچین، بوقلمون و مرغ شاخدار منتقل شود. عفونت ناشی از این بیماری از راه های مختلفی مانند انتقال ویروس از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم (ترشحات تنفسی و مدفوع حیوان آلوده) طیور آلوده با پرنده ی سالم، همدیگر خواری و تماس با مدفوع حیوان آلوده اتفاق می افتد. اما انتقال ویروس‌های آنفلوانزا از طریق محتویات تخم‌ مرغ به‌ خوبی ثابت نشده است. در حالیکه انتقال این ویروس‌ها از طریق پوسته ی تخم‌ مرغ ثابت شده است. از مشکلات و مسائل ویروس آنفلوانزای مرغی این است که برخی از پرندگان که ناقل این بیماری هستند، علائمی از این بیماری را از خود نشان نمی دهند در نتیجه می توانند مخزن‌های این ویروس در طبیعت باشند.

• پرندگان مهاجر و آبزی در سرتاسر دنیا به‌عنوان مخزن و منبع ویروس‌های آنفولانزای مرغی برای طیور صنعتی به حساب می‌آیند.
• انتقال افقی ویروس بیماری آنفولانزای مرغی از پرنده‌ای به پرنده دیگر از طریق آئروسل و ذرات معلق منتشره از دستگاه تنفس و مدفوع، به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق آب یا غذای آلوده انجام می‌گیرد.
• ماندگاری ویروس در پرندگان آبزی (تا یک سال) و در طیور صنعتی تا 36 روز گزارش شده است.
• باتوجه به سرعت انتقال کند ویروس‌های آنفلوآنزا به ویژه ویروس‌هایHPAI ، در عفونت‌های طبیعی یا تجربی، راه مدفوعی-دهانی ممکن است بهترین راه انتقال ویروس آنفلوآنزا باشد. 
• انتقال ویروس از طریق هوا حداکثر تا 70 متر می تواند رخ دهد.
• بوقلمون‌های بهبود یافته از بیماری آنفولانزای مرغی به مدت چندین ماه حامل ویروس باقی می‌مانند و به ‌عنوان منبع آلودگی به سایر پرندگان محسوب می‌شوند.

ویروس‌های آنفولانزای مرغی ممکن است موجب آلودگی تعداد زیادی از دام‌ها شوند و موضوع سدهای بین گونه‌ای در اکولوژی این بیماری اهمیت کمتری دارد. لذا پستانداران و سایر گونه‌ها باید بعنوان منبع بالقوه ویروس‌های آنفولانزای پرندگان مورد توجه قرار گیرند. دلایل مستندی وجود دارد که نشان می‌دهد ویروس‌های تحت سروتیپ H1N1 به راحتی در بین خوک، انسان و بوقلمون در حال چرخش است.

علائم آنفولانزای مرغی (تشخیص بیماری)

این بیماری به طور معمول به شکل ناگهانی، اغلب با مرگ و میر بسیار بالا رخ می دهد. علایم بیماری آنفولانزای طیور (مرغی) در پرنده های آلوده به شرح زیر است:

1. تورم در اطراف سر، گردن و چشم
2. بی اشتهایی و بی حالی
3. تشنگی بیش از حد
4. ورم یا کبود شدن تاج طیور
5. ناراحتی تنفسی( سرفه، عطسه، صدای خس خس)
6. اسهال (سفید و سبز روشن)
7. کاهش قابل توجه تولید تخم
8. تخم مرغ هایی با پوست نرم یا بد شکل
9. کمبود انرژی یا حرکت
10. عصبی بودن
11. لرزش یا عدم هماهنگی
12. ژولیده بودن پرها و قوز کردن بدن

اپیدمیولوژی بیماری آنفولانزای مرغی (طیوری)

• به‌طور کلی ویروس آنفلوانزای مرغی در طبیعت ناپایدار می‌باشد.
• فاکتورهای فیزیکی شامل حرارت، pH و خشکی بر روی این ویروس موثرند. سرما و رطوبت، ماندگاری ویروس آنفولانزای مرغی را بیشتر می‌کند.
• به علت داشتن پوشش لپیدی ویروس آنفلوانزا نسبت به حلال‌های عالی و دترجنت‌ها حساس است.
• ضدعفونی‌کننده‌های شیمیایی از قبیل فرمالدئید، گلوتار آلدئید، بتا پروبیولاکتون، ترکیبات فنلی، ترکیبات آمونیوم چهارتایی و سدیم هیپو کلراید ویروس آنفولانزای مرغی را غیر فعال می‌نمایند.
• پختن گوشت مرغ و تخم مرغ آلوده در دمای 70 درجه سانتی گراد ویروس را می‌کشد.

درمان آنفولانزای مرغی

بطورکلی ویروس آنفلوانزای مرغی همانند دیگر ویروس‌ها درمان خاصی ندارد. در نمونه‌های خفیف بیماری با اضافه کردن ویتامین به آب پرنده و یا استفاده از آنتی بیوتیک‌ها می‌توان به جوجه مرغ‌ها یا پرندگان کمک کرد، تا پرسه بیماری را راحت‌تر رد کنند. اما متاسفانه اگر مرغ یا پرنده آلوده به ویروس آنفولانزای مرغی حاد باشد، به علت رشد سریع بیماری معمولا با تلفات بالا روبرو خواهید شد. طی دو یا سه روز علائم با شدت بالا و قدرت سرایت بالا در گله مشاهده می‌شود که در چنین شرایطی معمولا کل گله را معدوم می‌کنند.

ویروس آنفولانزای مرغی از طریق تماس مستقیم با پرندگان آلوده یا از طریق خوراک، آب، تجهیزات و لباس های آلوده پخش می شود. بنابراین امنیت زیستی اولین و مهم ترین روش پیشگیری در مرغداری ها و مراکز نگهداری طیور است. بدین منظور رعایت نکات زیر در پیشگیری از بیماری آنفولانزا مرغی موثر می باشد:

• ضدعفونی مرتب تمامی سطوح، لوازم، لباس های کارگران، وسایل نقلیه و محیط اطراف که با پرندگان تماس دارند
• ضدعفونی کردن آب مصرفی طیور با ضدعفونی کننده مناسب
• دور نگاه داشتن پرندگان از مناطقی که پرندگان وحشی در آن تردد می کنند.
• جلوگیری از ورود پرندگان با وضعیت بیماری ناشناخته به درون گله
• واکسیناسیون دوره ای به صورت مرتب
• دفن صحیح لاشه پرندگان آلوده (قراردادن لاشه آلوده به بیماری آنفولانزای مرغی در کیسه پلاستیکی غیر قابل نفوذ و دفن نمودن آن‌ها در گودال (به طول 1 متر برای هر 200 تا 250 قطعه لاشه بسته به سایز طیور در دورترین نقطه از چاه آب مرغداری) به عمق حداقل 5/2 متری از سطح زمین و حداقل یک متر بالاتر از سطح آب. برای لایه زیر لاشه‌ها و لایه روی لاشه‌ها از آهک زنده 2 – 1 تن استفاده ‌شود. مواد دفعی بعد از دفن یا کمپوست باید به گونه‌ای پوشانده شوند که هیچ حیوانی اعم از پرندگان و سگ و … به آن دسترسی نداشته باشد و محل دفن دوباره ضدعفونی شود. دفن تخم مرغ‌های مشکوک و آلوده به بیماری آنفولانزای مرغی مثل دفن لاشه‌ها است.
• قرنطینه محیط آلوده قبل از تولید مجدد به مدت ۴۲ روز

پیشگیری از آنفولانزای مرغی در مرغداری

در حال حاضر یکی از مؤثرترین راه‌ های کنترل و پیشگیری از شیوع آنفلوآنزای پرندگان در مرغداری‌ ها واکسیناسیون است. محققین بیان کردند که دما و رطوبت محیط تأثیر بسزایی در شیوع این بیماری همه گیر و انتقال آن دارد در نتیجه مدیریت دما و رطوبت سالن می تواند بر مدیریت این بیماری کمک کند. از سوی دیگر، اگرچه واکسیناسیون آنفلوانزای پرندگان اولین مرحله برای جلوگیری از شیوع طیور است، اما در صورت انتشار بیماری، درمان ضد ویروسی گزینه جایگزین برای محافظت در برابر آنفولانزا است و بعد از دیدن علائم، قرنطینه منطقه بسیار مفید است و محققین به این نتیجه رسیدند که اقدامات ترکیبی می تواند موثرتر از راهکار های انفرادی باشد

نقش واکسن در پیشگیری

واکسن‌ها سطح قابل ‌قبولی از ایمنی را بوجود می آورند. با این حال، واکسن‌های زنده ی ضعیف و کشته شده به عنوان ابزاری مناسب، به ‌منظور مقابله با ویروس های نوظهور آنفولانزا محسوب نمی شوند. ویروس آنفلوانزای A توانایی ایجاد اپیدمی و یا پاندمی های بالقوه از طریق جهش در آنتی ‌ژن های موجود در گلیکوپروتئین سطحی و یا نوترکیبی و تعویض قطعات ژنی بین ویروس های مختلف را دارا هستند. این جهش ها به ویروس¬ها اجازه می دهند که از پاسخ های ایمنی میزبان فرار کنند.

محققین برای درمان آنفولانزا در طیور به دنبال روش های با کمترین اثرات جانبی هستند. می توان به پپتیدهای طبیعی که به عنوان ترکیباتی که مورد توجه قرار گرفتند، اشاره کرد. از آن ها می توان در خصوص مواردی که پاتوژن‌ها در اثر جهش تغییر می‌کنند، متعاقباً جهت حفظ کارایی درمانی تغییر داد. در سال های اخیر، محققان به دنبال روش های متنوع جدیدی جهت پیشرفت سنتز پپتیدها به صورت تجاری هستند.

از نکات قوت داروهای پپتیدی می توان به کارایی خوب، ایمن، انتخابی بودن و منشأ طبیعی بدون اثرات جانبی و از معایب آن می توان پایداری فیزیکی و شیمیایی، تمایل به هیدرولیز شدن و تجمع یافتن اشاره کرد. ساده‌ترین راه در مورد ویروس آنفولانزا، مسیر انتقال از ریه به سلول های هدف می باشد. مزیت این روش، رساندن دارو به سلول های هدف، جلوگیری از برخورد دارو با آنزیم های گوارشی است و نیز همچنین سطح جذب دارو با این روش می باشد.

با توجه به این حقیقت که آلودگی های ویروسی به دنبال عفونت های باکتریایی ثانویه ایجاد می‌شود، چنانچه داروهای پپتیدی بتوانند، هم عفونت‌های باکتریایی ثانویه و هم آلودگی‌های ویروسی را درمان کنند، بسیار قابل‌تأمل می‌باشد. بعلاوه درمان گله‌های مبتلا به آنفولانزا با ترکیبات ضد میکروبی باعث کاهش عوارض و مرگ و میر می شود اما درمان با ترکیبات ضد ویروسی تایید یا توصیه نمی شود.