مکمل ویتامینه و معدنی دام: کاهش هزینه جیره

مکمل ویتامینه و معدنی دام

مصرف مکمل ویتامینه و معدنی دام به عنوان یک ابزار مدیریتی برای پشتیبانی ازسطح تولید بالا، بهبود عملکرد تولید مثلی و سیستم ایمنی ضروری می باشد. ولی متاسفانه به دلیل حجم مصرف پایین آنها اغلب در تنظیم جیره مورد غفلت واقع می شود. مکمل ویتامینه و معدنی دام علاوه بر افزایش بازده تولیدی و تولیدمثلی، هزینه های بدون توجیه برخی از جیره های کنونی را کاهش می دهد.

مقاله مرتبط: رفتار شناسی گاو 1402

مقاله مرتبط : پرورش گوساله شیرخوار ⭐ [نکات طلایی]

مقاله مرتبط: توکسین بایندر در تغذیه دام و طیور

مکمل ویتامینه

ویتامین های موجود در مکمل ویتامینه و معدنی دام، مواد مغذی ضروری هستند که در مقادیر کم برای عملکرد نرمال سلول های بدن استفاده می شوند. برخی از آنها در خوراک مصرفی دام وجود دارند و برخی دیگر در بافت و یا توسط میکروب های شکمبه ساخته می شوند. تا کنون 14 ویتامین در طبیعت شناسایی شده اند که همه آنها برای دام ها ضروری نیستند. ویتامین ها به دو گروه محلول در آب ( (B,C و محلول در چربی (A,D,E,K) ) تقسیم می شوند که هر گروه نقش های مختلفی در بدن ایفاء می کنند.

نقش تنظیمی مکمل ویتامینه در بیان ژن

تحقیقات علم ژنومیک نشان داده اند که مواد مغذی و اجزای بیولوژیک فعال موجود در اجزای خوراک و از جمله مکمل ویتامینه و معدنی دام، روی بیان ژن تاثیر گذارند. آنها در گذر زمان باعث تغییرات ژنتیکی می شوند که در فنوتیپ قابل مشاهده هستند. برخی از ویتامین ها از جمله ویتامین A از مواد مغذی ضروری هستند که در بیان ژن از طریق گیرنده های هسته ای دخالت می کند. در تحقیقی ثابت شد که بیان ژن های کد کننده پپتیدها ی آنتی میکروبیال بتا-defensin بعد از زایش با مصرف ویتامین D گاو در دوره قبل از زایش مرتبط است.

نقش متابولیسمی مکمل ویتامینه

ویتامین های گروه B نقش بسیار مهمی در متابولیسم انرژی و فعالیت میکروبی شکمبه نشخوارکنندگان ایفاء می کنند. به طور مثال ویتامین B1 به عنوان کوفاکتور در سیکل کربس عمل می کند. ویتامین B2 به عنوان کوآنزیم فلاوین آدنین نوکلئوتید و فلاوین مونو نوکلئوتید در واکنش های اکسیدانی فعالیت می کند. ویتامین B3 به عنوان کوآنزیم نیکوتین آمید دی نوکلئوتید (NAD) در فرایند گلیکولیز و چرخه کربس نقش دارد. ویتامین B5 به عنوان جزئی از ساختمان کوآنزیم A. می باشد.

ویتامین B6 به عنوان کوفاکتور در متابولیسم پروتئین، سنتز اسیدآمینه و هیدرولیز پروتئین عمل می کند. ویتامین B8 کوآنزیم آنزیم های کربوکسیلاز است. ویتامین B9 با شرکت در انتقال واحد کربن در سنتز بازهای پورین و پریمیدین، سنتز متیونین و… نقش دارد. ویتامین B12 جزِئی از مالونیل کوآنزیم A موتاز در سیکل کربس است. کولین به عنوان یک شبه ویتامین و بخشی از فسفولیپیدهای غشاء سلول های بدن فعالیت می کند. استفاده از ویتامین های با کیفیت بالا در ساخت مکمل ویتامینه و معدنی دام از طریق بهبود فرایندهای متابولیسمی عملکرد دام ها را بهبود می بخشد.

نقش تقویت سیستم ایمنی مکمل ویتامینه

هر دو گروه ویتامین محلول در آب و محلول در چربی از طرق مختلف باعث تقویت پاسخ های ایمنی و به طور کلی عملکرد سیستم ایمنی می شوند. به طور مثال ویتامین C و E به عنوان آنتی آکسیدان های قدرتمند، با به دام انداختن رادیکال های آزاد از بدن در مقابل تنش های اکسیداتیو محافظت می کنند. ویتامین A از طریق افزایش پاسخ های ضد التهابی ارگانیسم ها، عملکرد سیستم ایمنی را ارتقاء می دهد. ویتامین B6 با شرکت در سنتز پروتئینی به نام اینترلوکین، عملکرد گلبول های سفید را در مواجهه با عفونت بهبود می بخشد. تحقیقات ثابت کرده اند که مصرف مکمل ویتامینه و معدنی دام مناسب گله، در دوره قبل از زایش از بروز بیماری های متابولیکی و عفونی بعد از زایش جلوگیری می کند.

چرا استفاده از مکمل ویتامینه دام ضروری است؟

کاهش سهم و کیفیت علوفه مصرفی در جیره دام ها در پی خشکسالی های پی در پی و افزایش شیوع بیماری های عفونی به ویژه در گاوهای تازه زا ضرورت استفاده از مکمل ویتامینه دامی شامل ویتامین های آ، ای ، بیوتین ، نیاسین و… را افزایش داده است.

مکمل معدنی

عناصر معدنی تقریبا 5 درصد از وزن بدن دام را شامل می شوند . از حدود 90 عنصریافت شده در طبیعت، 24 عنصر برای حفظ بقاء دام، ضروری معرفی شده اند. آنها علاوه بر نقش مهمشان در سیستم تغذیه ای دام ها ،دارای نقش های کلیدی ساختاری، کاتالیزوری، فیزیولوژیکی و تنظیمی کلیدی در سیستم بافتی بدن دام ها نیز می باشند.
عناصر معدنی بر اساس میزان مصرف شان در بدن به دو گروه تقسیم می شوند:

• مواد معدنی پرمصرف (ماکرو) : کلسیم، فسفر، منیزیم، سدیم، کلر، پتاسیم و گوگرد و.. هستند که معمولا غلظت شان در جیره به بیش از 100 ppm می رسد .
• مواد معدنی کم مصرف (میکرو) : مس، روی، منگنز، آهن، کبالت، ید، سلنیوم، کروم، مولیبدن، فلور، آرسنیک، نیکل، وانادیم و … هستند که معمولا غلظت شان در جیره به کمتر از 100 ppm می رسد. مکمل ویتامینه و معدنی دام معمولا شامل هر دو گروه عناصر کم مصرف و پر مصرف بسته به شرایط گله هستند.

ضرورت استفاده از مکمل های معدنی

تحقیقات نشان داده که علوفه خشک مصرفی در بسیاری از گاوداری ها از نظر مس، کبالت، روی و سلنیوم و تا حدودی منگنز و ید کمبود دارند. این کمبود هنگام زایمان باعث اختلال در متابولیسم حیوان، کاهش تولید شیر، افزایش بروز جفت ماندگی، افزایش حساسیت به بیماری های متابولیکی و افزایش موارد مرگ ومیر در گوساله ها می شود .رفع کمبود این عناصر از طریق استفاده از یک مکمل ویتامینه و معدنی دامی مرغوب برای همه دامها توصیه می شود.

نقش های مهم مواد معدنی در بدن دام ها عبارتند از:

• نقش ساختاری مکمل معدنی
• نقش تنظیم ژن مکمل معدنی
• نقش کاتالیزوری مکمل معدنی
• نقش فیزیولوژیکی مکمل معدنی

نقش ساختاری مکمل معدنی

برخی از عناصر معدنی اجزای ساختمانی بافت اندام های مختلف بدن دام ها می باشند .به طور مثال کلسیم ، فسفر، سلنیوم و منیزیوم در شکل گیری و سلامت دندان ها و استخوان ها نقش دارند.گوگرد جزئی از پروتئین های سازنده عضلات و روی و فسفر بخشی از غشاء ، هسته و سیتوپلاسم سلول ها می باشند .عنصر منگنز در ساخت موکوپلی ساکاریدهایی که ماتریکس استخوان را می سازند، شرکت می کند .

نقش تنظیم ژن مکمل معدنی

نقش مواد معدنی در تمایز و تکثیر سلول ها بسیار حائز اهمیت است. به طور مثال، عنصر کلسیم، پیام های عصبی را انتقال می دهد. سلنیوم در ترکیب سلنوسیستئین به عنوان اسید آمینه 21 در رو نویسی ژن نقش دارد و عنصر روی به عنوان جزِئی از ساختمان مولکول انسولین در تنظیم قند خون دخالت دارد به همین دلیل استفاده از این عصر حیاتی به میزان کافی در ساخت مکمل ویتامینه و معدنی دام ضروری است.

نقش کاتالیزوری مکمل معدنی

مواد معدنی می توانند برای سیستم درون ریز و آنزیم ها نقش کاتالیزور داشته باشند. آنها به عنوان اجزای ساختمانی کوآنزیم ها، هورمون ها و متالوآنزیم ها عمل می کنند. عملکرد آنها می تواند آنابولیکی، کاتابولیکی، اکسیدانی و یا آنتی اکسیدانی باشد. به طور مثال کلسیم در متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین و منیزیوم در سنتز و تغییرات ATP میتوکندری سلول نقش کاتالیزوری ایفاء می نمایند.

نقش فیزیولوژیکی مکمل معدنی

عناصر معدنی موجود در مکمل ویتامینه و معدنی دام به عنوان الکترولیت در حفظ فشار اسمزی، تعادل اسید و باز، فعالیت های متقابل اعصاب و سیگنال های عصبی و نفوذپذیری غشا نقش دارند. عملکرد مایع مغزی نخاعی و شیره معده به حضور عناصری مانند سدیم، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و کلر در خون وابسته است. در تحقیقی ثابت شد که افزودن مکمل کروم به جیره گاوهای شیری، از طریق افزایش حساسیت انسولینی، از وقوع کبد چرب و کتوز جلوگیری می کند.