سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS)🥚آنچه مرغداران باید بدانند

سندروم افت تولید تخم مرغ (EDS)

از آنجایی که پرورش طیور همچنان بخش حیاتی در کشاورزی و صنعت مرغداری است، مرغداران با چالش های مختلفی روبرو هستند که می تواند بر سلامت و بهره وری گله های آنها تأثیر بگذارد. یکی از این چالش ها سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS) است، یک عفونت ویروسی که می تواند به طور قابل توجهی بر تولید تخم مرغ و سلامت کلی طیور تأثیر بگذارد. در این مقاله، ما به چیستی EDS، علائم آن، نحوه انتشار و اطلاعات حیاتی برای مرغداران برای مدیریت موثر و پیشگیری از این بیماری می پردازیم.

سندرم کاهش تولید تخم مرغ یک بیماری مسری است که در درجه اول بر مرغ های تخمگذار تأثیر می گذارد و باعث کاهش ناگهانی تولید و کیفیت تخم می شود. این سندرم توسط آدنوویروس پرندگان، به‌ویژه سروتیپ 127 ایجاد می‌شود. این ویروس عمدتاً دستگاه تناسلی مرغ‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به طیف وسیعی از علائم می‌شود که هم بر پرندگان و هم بر تخم‌هایی که تولید می‌کنند تأثیر می‌گذارد. این سندروم منجر به کاهش 10 تا 40 درصدی در تولید تخم مرغ و ظاهر شدن تخم مرغ های با پوسته نازک یا بدون پوسته می شود.

سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS) ناشی از کدام ویروس است؟

ویروس عامل بیماری سندرم افت تولید تخم مرغ ( EDS ) طی سالیان گذشته عضوی از زیر گروه سوم آدنوویروس های پرندگان در نظر گرفته می شد. گروه یاد شده، تنها شامل این ویروس بود و این در حالی است که ویروس فوق، اخیرا به گروه جدیدی تعلق گرفته است و در atadenovirus طبقه بندی می شود.

Ovine Adenovirus D یکی از انواع گونه های این جنس می باشد. از سوی دیگر، ویروس عامل بیماری EDS، به طور مشخص تنها atadenovirus شناخته شده از گونه های مختلف پرندگان می باشد.

علائم بیماری سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS) چیست؟

سندرم افت تخم مرغ EDS یکی از دلایل اصلی کاهش میزان تولید تخم مرغ در سراسر دنیا می باشد. از مشخصه های بسیار مهم این بیماری موارد زیر می باشد:

• کاهش تولید تخم مرغ
• تخم‌های نازک، نرم یا بدون پوسته
• مجرای تخمدان متورم
• علائم تنفسی

کاهش تولید تخم مرغ: یکی از نشانه های بارز EDS کاهش ناگهانی و قابل توجه تولید تخم است. کشاورزان ممکن است متوجه کاهش شدید تعداد تخم های گذاشته شده در روز شوند.

تخم‌های نازک، نرم یا بدون پوسته: اصلی‌ترین دلیل کاهش تولید به‌خاطر تولید تخم‌مرغ‌هایی بدون پوسته یا با پوسته نرم می‌باشد که ممکن است توسط مرغ‌ها خورده شود یا همراه با فضولات از بین بروند، که درنتیجه تولید تخم‌مرغ‌های قابل عرضه به بازار کاهش می‌یابد. تخم‌هایی که توسط مرغ‌های دارای EDS گذاشته می‌شوند ممکن است دارای بی‌نظمی در کیفیت پوسته باشند. این تخم‌ها می‌توانند پوسته نازک، پوسته نرم و یا حتی بدون پوسته داشته باشند که شکننده و یا مستعد شکستن هستند. 

مجرای تخمدان متورم: پس از معاینه، مرغ های آلوده ممکن است دارای مجرای تخمدان متورم باشند که در طی بازرسی فیزیکی قابل احساس است.

علائم تنفسی: در برخی موارد، علائم تنفسی مانند سرفه و عطسه نیز ممکن است مشاهده شود که نشان دهنده مرحله پیشرفته تر عفونت است.

مدت زمان سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS) 

دوره انکوباسیون حدود یک تا دو هفته می باشد. در ماه اول آلودگی علائم بالینی تا حدی در ماکیان ظاهر می شود، ماکیانی كه از عفونت بهبود یابند به صورت پنهان عفونت را خواهند داشت و پس از آلودگی به مدت 2 هفته پرندگان ویروس را در مدفوع دفع می نمایند.

در موارد انتقال عمودی جوجه ها می توانند بلافاصله پس از خروج از تخم ویروس را دفع نمایند. بیشترین غلظت ویروس در رحم هنگامی است که تخم با پوسته غیر طبیعی دیده می شود. در فاز عفونت خفته ویروس در شیپور فالوپ به فرم غیر فعال وجود داشته و در فصل تخمگذاری فعال می شود. تغيیرات بالینی اختصاصی ایجاد می نماید. تیتر پادتن در طی دوره فعالیت ویروس افزایش می یابد و پرنده را از بیماری حفاظت می کند.

نخستین علامت از بین رفتن رنگدانه های تخم مرغ می باشد. پرندگان ممکن است کمی کسل، بی اشتها، افسرده و لاغر شوند و اسهال موقتی به دلیل ترشحات اویدوکت داشته باشند. گله به اهداف تولید نرسیده و در اهداف از پیش تعیین شده نمی ماند، تولید تخم مرغهای بیرنگ با پوسته نازک، ذرات خشن بر روی پوسته، پوسته نرم، و گاهی تخم مرغ بدون پوسته( معمولاً مرغها آنها را می خورند بازدیدها باید در اوایل صبح صورت گیرد تا شانس یافتن تخم مرغهای بدون پوسته افزایش یابد) و افت ناگهانی حدود پیک که حدود 10-4 هفته طول می کشد و تولید حدود 40% کم می شود یعنی هر مرغ حدود 16-10 تخم کمتر گذاشته و این تولید می تواند به تراز نرمال برگردد.

در این بیماری تخم مرغ بد شکل یا دارای لبه و شیار گذاشته نمی شود. آلبومن تخم مرغ از حالت عادی رقیق تر می شود ولی باروری و جوجه درآوري دستخوش تغییر نمی شود.در این بیماری یا به اهداف تولیدی از پيش تعیین شده نرسیده یا نمی توان آن را حفظ کرد و یا نزدیک به دوره پیک، ناگهان با افت تولید مواجه خواهیم شد.

روش انتقال: EDS چگونه گسترش می یابد؟

ویروس این بیماری (EDSV) از اردک‌ها سرچشمه گرفته و احتمالاً ازطریق واکسن آلوده به مرغ‌ها منتقل شده است. اردک و غاز میزبان‌های طبیعی ویروس هستند و می‌توانند حاملین بی‌علامت باشند. EDSV می‌تواند بصورت عمودی منتقل گردد، از مرغ‌های مولد آلوده به جوجه‌ها انتقال یابد، همچنین ویروس در جوجه‌هایی که از تخم‌های آلوده بیرون آمده‌اند پنهان مانده و با بدنیا آمدن جوجه در گله فعال شود.

با این‌حال رایج‌ترین روش انتقال افقی است که ازطریق تخم‌مرغ یا تجهیزات آلوده (سینی تخم‌مرغ، جعبه، کامیون و…) رخ می‌دهد چراکه ویروس در مدفوع و ترشحات آلوده تخمدان وجود دارد. تماس مستقیم یا غیرمستقیم (آب آلوده به مدفوع) با پرندگان آبزی خانگی یا وحشی نیز می‌تواند راهی برای انتقال باشد. گسترش بیماری کند بوده و ممکن است انتقال آن از جایی به جای دیگر، چندین هفته طول بکشد.

تحت چنین شرایطی، پرنده علائمی از بیماری را بروز نخواهد داد. رخداد این بیماری در مزارع، کمتر با تغییرات پوسته تخم مرغ همراه می باشد. در این مزارع، بیماری فوق را به اشتباه، نقص های مدیریتی رایج در نظر می گیرند. 

سندرم افت تولید تخم‌مرغ در مرغ‌های مولد گوشتی و مرغ‌های تخمگذاری که تخمی با پوسته قهوه‌ای تولید می‌کنند بیشتر از مرغ‌هایی است که تخم‌هایی با پوست سفید دارند.

هیچ درمان موثری برای EDS وجود ندارد. استراتژی پیشگیری مبتنی بر ایمنی زیستی دقیق می‌باشد، تمیز و ضدعفونی کردن کامل تجهیزاتی که با تخم‌مرغ‌ها تماس دارند به‌ویژه سینی‌های تخم‌مرغ که به‌عنوان عامل اصلی انتقال بیماری شناخته می‌شوند. همیشه باید از استفاده مجدد سینی‌های کاغذی خودداری نمود. گله‌های طیور نباید با پرندگان آبزی و آب آلوده به فضولات خود باشند.

گسترش بیماری سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS) از طریق سه روش صورت می گیرد:

• فرم کلاسیک: در این فرم بیماری، ویروس به طریقی وارد گله اجداد می شود مثلاً ممکن است یکی از واکسن های مورد استفاده آلوده به آدنوویروس باشد با انتقال عمودی به نتاج منتقل شده و عفونت افقی ایجاد می کند و این عفونت در 50% تولید گله شدت یافته که ویروس مجدداً فعال می شود.
• فرم اندمیک یعنی ویروس با انتشار افقی بین گله ها انتشار می یابد. چون مدفوع به طور متناوب حاوی ویروس است که علت آن ترشحات اویدوکت و اکسوداي حاوی ویروس است و وارد مدفوع می شود و این ویروس به وسیله تخم مرغهای آلوده، سینی ها، شانه های تخم مرغ و سوزنهای آلوده پخش می شود که این روند در پرورش روي بستر سریعتر از قفس می باشد. وقوع این بیماری در گله های تخمگذار تجاری خیلی زیاد است.
• فرم تک گیر بیماری که ورود ویروس از اردکها، غازها، و پرنده های وحشی عفونی به آب و ایجاد عفونت در ماکیان تجاری است. راههای انتقال بیماری: الف- به دلیل اینکه مدفوع حاوی ترشحات عفونی اویدوکت است مهمترين راه انتقال افقی می باشد. ب- پرسنل ج- تجهیزات (سینی های آلوده و …) د) سوزن های آلوده ز) حشرات گزنده.

تفاوت بین “سندرم افت تولید تخم مرغ” و “برونشیت عفونی” در چیست؟

سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS) و برونشیت عفونی دو بیماری متفاوت در پرندگان هستند که هر دو می‌توانند بر تولید تخم مرغ تأثیر بگذارند، اما علائم و عوامل بیماری‌زا متفاوتی دارند:

سندرم افت تولید تخم مرغ (EDS):

• این بیماری یک عفونت ویروسی می باشد و با کاهش تولید تخم مرغ و کیفیت پوسته همراه است.
• ویروس EDS در بافت‌های لنفاوی و غده پوسته‌ای کیسه تخمدان تکثیر می‌شود و باعث تغییرات در پوسته تخم مرغ می‌شود.
• علائم این بیماری، تخم مرغ‌های بدون پوسته یا با پوسته نازک و نرم می باشد.

برونشیت عفونی: 

• برونشیت عفونی یک بیماری تنفسی است که توسط ویروس کرونا ایجاد می‌شود و می‌تواند بر کیفیت پوسته تخم مرغ و محتویات درونی آن تأثیر بگذارد.
• برونشیت عفونی می‌تواند بر کاهش تولید تخم مرغ تأثیر گذارد، ولی معمولا علائم تنفسی در پرندگان ایجاد می‌کند.