سیستم ایمنی بخش مهمی از بدن هر موجود زنده بوده که از آن در برابر عوامل بیماریزای موجود در محیط (ویروسها، باکتریها، انگلها و…) و نیز مواد خارجی غیر عفونی از قبیل پروتئینها و پلی ساکاریدها محافظت مینماید. مغز استخوان، گرههای لنفی، طحال و تیموس، اجزاء اصلی سیستم ایمنی میباشند. دو نوع پاسخ ایمنی در برابر موجودات زنده میکروسکوپی در مهرهدارانی همچون پرندگان شکل میگیرد که به نام ایمنی ذاتی (مادری) و ایمنی اکتسابی شناخته میشوند.
ایمنی ذاتی (مادری):
ایمنی ذاتی، اولین سطح پاسخ ایمنی است که با عفونتها مقابله مینماید. ایمنی ذاتی دارای ویژگی خاطره نمیباشد. این نوع ایمنی شامل موانع آناتومیکی و فیزیولوژیکی، قابلیت بیگانهخواری و نیز حفاظت شیمیایی مانند اسید معده میباشد. موانع آناتومیکی اولین خط دفاعی در برابر مهاجمین بوده و شامل پوست و اندامهای مخاطی میباشند. موانع فیزیولوژیکی مانند pH، درجه حرارت و فشار اکسیژن، رشد میکروبی را محدود مینمایند. سلولهای بیگانهخوار در دفاع علیه عوامل بیماریزا، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارند.
سلولهای سیستم ایمنی ذاتی شامل نوتروفیلها (هتروفیلها در پرندگان)، مونوسیتها (در خون) و ماکروفاژهای بیگانهخوار (در بافتها) میباشند. این سلولها دارای گیرندههای اختصاصی مربوط به مولکولهای بیگانه هستند. مونوسیتها و لنفوسیتها قادرند در پاسخ به آنتیژنهای اختصاصی و غیر اختصاصی و یا مواد محلول محرک غیراختصاصی، سایتوکینها را تولید و ترشح نمایند. سایتوکینها، پلیپپتیدهای غیر ایمونوگلوبولینی میباشند که شدت پاسخهای ایمنی یا التهابی را تحت تأثیر قرار داده و بر سایر سلولهای سیستم ایمنی اثر میگذارند. ترشح سایتوکینها ممکن است توسط اثر متقابل یک لنفوسیت با آنتیژن اختصاصی آن آغاز شود، اما این مواد ویژه یک نوع آنتیژن خاص نبوده و از این رو، سایتوکینها به عنوان پلی میان ایمنی ذاتی و ایمنی اکتسابی به شمار میآیند. ماکروفاژها، سلولهای بیگانه خوار مهمی میباشند که در ایمنی اختصاصی و غیراختصاصی شرکت میکنند. این دسته از لوکوسیتها قادرند سلولهای عفونی شده و میکروب های بلعیده شده را معدوم نموده و از سایر سلولهای ایمنی جهت ایجاد پاسخ موثر ایمنی حمایت نمایند.
ایمنی اکتسابی (اختصاصی):
هنگامی که سیستم ایمنی ذاتی قادر به انهدام عوامل بیماریزای مهاجم نباشد، ایمنی اکتسابی خط دفاعی بعدی خواهد بود. ایمنی اکتسابی بسیار تخصصی بوده و دارای خاطره ایمونولوژیکی میباشد. این خاطره به ایمنی اکتسابی کمک میکند تا مولکولهای سطحی عوامل بیماریزایی که قبلاً بدن با آنها روبرو بوده را به یاد آورده و در نتیجه، مقابله سریعتر و نیرومندتری با آن عوامل صورت پذیرد. ایمنی اکتسابی شامل ایمنی هومورال و ایمنی سلولی میباشد.
ایمنی هومورال (ایمنی با واسطه لنفوسیتهای نوع B):
ایمنی هومورال قادر است با برخی عوامل بیماریزا از طریق آنتیبادیهای موجود در جریان خون یعنی ایمونوگلوبولینها، مبارزه نماید. آنتیبادیها به محض رویارویی با یک میکروب، تولید و ترشح میشوند. لنفوسیتهای نوع B که در جوجهها توسط غده بورس فابریسیوس ساخته میشوند مسئول تولید ایمونوگلوبولینها میباشند.
آنتیبادیها در پرندگان به 3 دسته اصلی طبقه بندی میشوند:
ایمونوگلوبولین M یا IgM، ایمونوگلوبولین G یا IgG که در پرندگان ایمونوگلوبولین Y یا IgY نامیده میشود و ایمونوگلوبولین A یا IgA.
مشاهده شده است که سلولهای B بالغ، به سمت اندامهای لنفی مختلف حرکت میکنند تا احتمالاً با یک آنتی ژن واکنش دهند. آنتیبادیهای تولید شده معمولاً قادر به مبارزه علیه ویروسها و بعضی از انواع باکتریها یعنی عوامل بیماریزای داخل سلولی نیستند، اما توانایی بالایی در معدوم نمودن عوامل بیماریزای خارج سلولی دارند.